سرورسا طوسی

 

 

تاریخ بوشهر جدید با نام نادرشاه گره خورده است. این شهر در سال 1115 شمسی به فرمان نادرشاه به شکل بندر سر و سامان گرفت و قبل از آن  یک روستای کوچک ماهیگیری بود. نادرشاه برای طرح ناوگان دریایی در خلیج فارس آن را نوسازی کرد و آن را بندر« نادریه» نامید.

شهرهای ساحلی جنوب کشور با آغاز انحطاط دولت صفویه ناآرام شده بود. اعراب مسقط و عمّان هر از چند گاهی اقدام به تجاوز و تعدّی در طول سواحل متعلّق به ایران می‏کردند. آن­ها پس از سقوط اصفهان توسّط افغان­ها بحرین را اشغال کردند و اندکی بعد شورشیان بزرگی همچون محمّد خان بلوچ را که در کهگیلویه سرکوب شده بود، به جزایرخود پناه دادند. بهانه‏های نبرد فراهم شد. بخشی از اوّلین درگیری­های نادر با شورشیان طوایف عرب را به قلم میرزا محمّدکاظم مروی، مؤلّف عالم آرای نادری، نقل می‏کنیم تا لشکرکشی­های دریایی را در 300 سال پیش بهتر درک کنیم؛ یعنی زمانی که توپ و تفنگ­ها داشتند تازه جا باز می‏کردند:

«سرکردگان اعراب و بلوچ هنگام ورود به جزایر قرار گذاشتند که توپ و خمپارۀ خود را در کشتی­ها قرار داده و سرِ راهِ امام‏وردی‏خان (سردار نادر) را در کنارۀ دریا بگیرند و نگذارند قدم در خشکی گذارد. از این جانب نیز امام‏وردی در دریا نشست. در عرض راه، آن دو سپاه کینه‏خواه به هم برخوردند. از طرفین لنگر کشتی­ها را افکنده، به انداختن توپ اشتغال ورزیدند. چون فیمابین چند دفعه توپ انداخته شد، ناگاه از تقدیرات فلکی توپی از کشتی امام‏وردی آمده، بر تیرِ میان کشتی «نظرسلطان بلوچ» رسیده، آن کشتی در هم شکست. به قدر چهار هزار نفر بلوچ که در آن کشتی بودند، به دریا غرق گشته، طعمۀ ماهی و نهنگ دریا گردیدند. چون قزلباش­ها چنان دیدند، غلغله از زمین تا برج هفتمین رسانیدند. امّا «تیهال» و «ملک حیان» که هر یک درکشتی‏های بالادست بودند، در دم زورقچی بسیار و آب بازان بی­شمار به دریا افکنده، به قدر دو هزار کسری را از آب بیرون آورده، ملحق به کشتی­های خود نمودند.

امّا از این جانب پیاپی توپ بسیار آتش می‏دادند، که کار به «ملک تیهال» تنگ گشته بود، و امام وردی‏خان هر دم توپچیان را تحریک به آتش دادن می‏کرد که ناگاه از قضای فلکی توپچیان ندانسته دو گلوله و دو کیسه باروت بر بالای هم افکنده، توپ را آتش دادند. آن توپ در هم دریده و به امام‏وردی برخورد کرد، استخوانش را در هم شکسته و به غایت مجروح و محروق گردید».

پایان داستان این­جا نیست. نادرشاه اوّل از انگلیس و هلند کشتی و تجهیزات نظامی خرید و بعد در جنوب قلعة کهنة پرتغالی‏ها در بوشهر را مرمّت کرد و آن­جا را مرکز ناوگان دریای و سرفرماندهی قوای دریایی ایران قرار داد، امّا انتخاب نادرشاه فقط به خاطر ارتباط آسان با سرزمین مادر نبود، بلکه این تنگه از قطعه زمین‌هایی با ریگ روان برخوردار بود که در جزر و مد می‌توانست کاملاً  فرو رود. تصمیمی که نقش بوشهر را در نقشة استراتژیک عصر معاصر تغییر داد.