آتبین محبتی

 

 

 

«چغازنبیل» معبدی باستانی است که در استان خوزستان و در شهرستان شوش واقع شده است. این بنا که در حدود 35 کیلومتری جنوب غربی شهر باستانی شوش قرار دارد، با قدمتی بیش از 3000 سال جزو معدود زیگورات های به جا مانده در منطقه بین النهرین و اطراف آن به شمار می آید. چغازنبیل واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (به معنای تپه در گویش لری) و «زنبیل» است که اشاره ای است به مکان معبد که سابقاً تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کرده اند و طبیعتاً نام باستانی این بنا به شمار نمی آید. این مکان نزد باستان شناسان به «دوراونتاش» معروف است که به معنای «دژ اونتاش» یا «شهر اونتاش» می باشد. «اونتاش گال»، پادشاه ایلامی است که دستور ساخت این شهر مذهبی را در حدود 1250 سال پیش از میلاد مسیح داده است.

 

 

 

تاریخچه

 

 

 

همان گونه که پیش تر اشاره شد، این معبد موسوم به «زیگورات» است. زیگورات که در زبان ایلامی به معنای «نمایشگاه» می باشد، معبدى است که سومریان براى خدایان خود مى‌ساختند (در بین النهرین اعتقاد مردم بر این بود که خدایان متعددی دنیا را کنترل و اداره می کنند و هر شهری را خدایی است که از آن محافظت می کند) و معمولاً هفت طبقه یا کمتر داشت و در یک قسمت از آن اتاق‌هایی مخصوص خود بنا می کردند و در قسمت دیگر آن مکان‌هایى ویژه قرار دادن مجسمه خدایان و نیایش مردم احداث می شد. نکته جالب توجه در مورد تاریخچه چغازنبیل این است که پس از مرگ اونتاش‏گال دیگر توجهى به معبد چغازنبیل نشد و هر چند این معبد همچنان مورد توجه ایلامیان بود، ولی شهرت و اهمیت سابقش را از دست داده بود. این معبد تا تاریخ ۶۴۰ پیش از میلاد به ‌وجود خود ادامه داد و در آن تاریخ آشوربانیپال آن را خراب کرد و از کار انداخت.

 

 

 

نوع سازه

 

 

 

بلندی آغازین این بنا که در قدیم زیگورات نامیده می شده،  ۵۲ متر بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها دو طبقه و نیم از آن باقی مانده است. قسمتى از خاک این ناحیه که حاوى آثار باستانى است، به صد هکتار مى‌رسد.

 

زیگورات چغازنبیل را در کنار رودخانه در محلى بین شوش و شوشتر کنونى ساخته بودند؛ به‌طورى‌که از بالاى معبد هر دو شهر مزبور در هواى صاف دیده مى‌شد. دیوارهاى این معبد از خارج با کاشى‌ها و آجرهاى لعاب‌دار آبى و سبز سیمین‌فام یا زرین‌فام پوشیده شده بوده است. به‌علاوه برآمدگى‌اى در گل پخته لعاب‌دار با متونى به نام «اونتاشگال» خارج بنا را تزیین مى‌کرده است. درهای معابد و کاخ‌ها از چوب است که با میله‌های شیشه‌‌ای تزئین می‌شده‌اند. جالب‌ترین چیزی که در حفریات چغازنبیل به‌دست آمده است، مجسمه گاو لعابدارى است که در کمال ظرافت و مهارت ساخته شده و کتیبه‌اى بر روى گرده آن به خط ایلامى در چند ردیف نوشته شده است. این مجسمه هم اکنون زینت‌بخش تالار موزه ایران باستان است. این گاو ظاهراً در بالاى یکى از سردرهاى این زیگورات قرار داشته است.