حسن احمدی فرد

لت های چوبی و قفل های زنگار گرفته در بازار نایین، خاک مرگ پاشانده اند. دکان ها تعطیل است و کسبه رفته اند تا جای دیگری کاسبی کنند. تنها ستون های روشن آفتاب است که همچنان، مثل روزهای پر رونق بازار  از نورگیرهای سقف، می تابند روی کف آجرفرش بازار. 

سال ها می شود که بازار نایین دیگر آن رونق سابق را ندارد.  بازاری که هشتصد سال، همه فراز و فرودهای تاریخ را تاب آورده، حالا خسته و خاک خورده به حال خودش رها شده تا غبار فراموشی، آرام آرام بنشیند روی خاطره های دیر و دور مردم کویر.

 

* تاریخی ترین بازار ایران

بازار نایین، تاریخی ترین بازار ایران است و همه ویژگی های یک بازار در سنت شهرسازی ایرانی را در خود حفظ کرده است. در گذشته شهرهای ایران، بازار همیشه در مرکز همه رفت و آمدهای شهری است. همــه کوچه پس کوچه های شهر  به بازار ختم می شود و چارســوق، جایی است در بازار که محل تقاطع محورهای اصلی شهر است. مســجدها و مدرسه های بزرگ، دری به بازار دارند و حمام ها و حسینیه ها هم همین جا هستند. همه مردم شهر به حکم هنر معماری ایرانی در همه رفت و آمدهای خود از بازار می گذرند و بر رونق آن می افزایند و بازار نایین همه این ویژگی ها را در خود دارد. افسوس که روزگار سپری شده مردم سالخورده، همه این شکوه را از این بازار تاریخی گرفته است. توسعه شهر جدید نایین، در محور دیگری اتفاق افتاده است و اهالی نایین خاطره هایشان را پشت درهای کلون شده بازار جا گذاشته اند و رفته اند تا آینده شان را جای دیگری بسازند. تنها چند پیرمرد باقی مانده اند که هنوز هم هر روز صبــح می آیند، بســم ا... می گویند، کلید را در قفل می چرخانند، درهــا را باز می کنند، لت های چوبی را از روی پنجره ها بر می دارند، روی سنگفرش، آب می پاشند و جارو می کشــند. آن وقت ذره ها چرخ زنان از ســتون های نور بالا می روند تا خود را به خلوتگه خورشید برسانند.

 

 

* از دروازه چل دخترون تا مسجد خواجه

یکی از دروازه هــای ورودی شهر (چل دخترون)، به همین بازار  باز می شــود. بازار از این دروازه شــروع می شــود و در یک مسیر خطی به «مســجد خواجه» ختم می شود. 170 دربند مغازه بازار، در دو طرف همین مسیر 340 متری قرار دارد. بازار، دو تا کاروانسرا هم دارد که در قدیم کاروان هایی که راه های دور و نزدیک به نایین می رسیده اند، آن جا اطراق می کرده اند. شهر نایین در قدیم، محل تقاطع محورهای مختلفی بوده که شهرهای عمده آن روزگار را به هم وصل می کرده است. 

بازار نایین کاملاً سر پوشیده است. سقف بازار گنبـــدی است و بالای هر گنبــد، نورگیر دایره ای شکلی وجود دارد که نور بازار را تأمین می کند. ردیف نورگیرها در دالان دور و دراز بازار، یکی از زیباترین جلوه هایی است که هر روز می شــود در بازار نایین دیــد. ورودی مغازه هــا  طاقی شــکل است و اندازه شــان در جاهــای مختلف بازار متفاوت است. در ســال های رونق، بازار نایین پر بود از مغازه هــای مســگری، قالی فروشی، بزازی، عطاری و علافــی (علوفــه فروشی). بخش هــایی از این بازار تاریخی در ســال های اخیر توســط اداره میراث فرهنگی نایین مرمت شده و شماری از هنرمندان صنایع دستی به بازار برگشته اند تا شاید بتوانند رونق را دوباره به این مجموعه تاریخی برگردانند، اما بیشتر بازار همچنان متروکه است و تا آبادی و رونق، راه زیادی دارد؛ راهی که اشتیاق گردشــگران و حضــور آن ها در این بازار می تواند کوتاه ترش کند.