زهره سعادت

 

پهناور و وسیع و گرم و مهربان ایستاده در جنوب شرقی ایران؛ سیستان و بلوچستان. با مردمانی صبور و زحمتکش که با بادهای 120 روزة سیستان و طوفان شن خو گرفته­اند. زندگی ساکنان خطّة هامون پر از نقش و پر از رنگ است. در سفر به استان زیبا و دیدنی سیستان و بلوچستان کوله­بارمان را پر می­کنیم از سوغاتی­های متنوّع این منطقه.

سوزن­دوزی و خامه­دوزی از صنایع دستی معروفی هستند که مختص خانم­های بلوچ و نورچشم آنان است. حاصل این دو هنر لباس، رومیزی، کلاه و جلیقه و وسایل تزیینی زیباست. خامه­دوزی شبیه سوزن­دوزی است و تنها در بافت محصولات، از آینه­هایی کوچک استفاده می­شود.

هنر دیرینه و دوست­داشتنی سفالگری در استان سیستان و بلوچستان و به ویژه در روستای کلپورگان قدمتی شش تا هفت هزار ساله دارد. خانم­های این روستا ظروف و اشیای سفالی را بدون استفاده از چرخ سفالگری و تنها با دست می­سازند و این نشان­دهندة توانمندی بالای آن­هاست. نقش این سفال­ها از آمیزش آب با سنگی به نام «تی­توک» و به دست سفالگر شکل می­گیرد و بعد پخته می­شود. زیبایی و طرح و رنگ ظروف سفالی کلپورگان شهرتی جهانی دارد.

قالی­بافی و گلیم­بافی از دیگر هنرهایی است که به دلیل وجود دام­های اصیل از گذشته در سیستان و بلوچستان رایج بوده است. در این میان قالی و قالیچه­های شهرستان زابل با توجّه به نوع بافت گره کیفیّت بالایی دارند. گلیم­های سنّتی محلّی با نقش­های زیبای سنّتی هم در خاش و سراوان بافته می­شوند.

علاوه بر بافتن قالی و گلیم، حصیربافی هم در این استان مرسوم است. آن هم به دلیل وجود نخل­های زینتی کوتاهی که در بیابان­های بلوچستان بسیار دیده می­شود و در گویش محلّی به آن­ها «پیش» می­گویند. زیرانداز، سجادّه و کفش از جمله محصولاتی است که با حصیر بافته می­شوند. اطراف دریاچة هامون را نیزارها پر کرده­اند. از نوعی نی که به «لوخ» معروف است، انواع محصولات حصیری ساخته می­شود. در مرکز و جنوب شرقی سیستان و بلوچستان هم از برگ­های نخلی محلّی به نام «داز» هم محصولات حصیری بافته می­شود.

از جمله سوغاتی­های خوراکی زاهدان و سایر شهرهای سیستان و بلوچستان می­توان به انواع نان­های محلّی، مرکبّات، زیتون، ماهی، انواع خرما و ادویة آچار گوشت( ادویة مخصوص زاهدان شامل نمک، رازیانه، تخم گشنیز، فلفل قرمز، سیاه دانه، پودر انبه، تخم شنبلیله، انیسون، زردچوبه، برگ خشک شنبلیله، دانة خردل و آویشن) اشاره کرد.

کلوچه خرمایی یکی از شیرینی­های سنّتی شهرهای زابل و زاهدان است و طرفداران فراوانی دارد. خمیر این کلوچه از آرد، شیر، خمیر مایه، رازیانه و سیاه دانه تهیّه می­شود و داخل آن با خرمای تفت داده شده پر می­شود.

                                                                               *******

سفرتان به سیستان و بلوچستان سرشار از شگفتی و تازگی و سوغات.