سلاح سرد، سوغاتی متفاوت!

سفر به شهر رهــاورد‏هایچندهزار ســاله، زنجـان

منصوره احمدی

عکس: اکبر نیّتی

آیا تا به حال برای کسی اسلحه سوغات آورده‏اید؟! گرم یا سرد؟!

چاقوی زنجان همان‏قدر معروف است که گز اصفهان و سوهان قم. کمتر کسی است که به زنجان سفر کند و نخواهد غیر مسلّح به شهر خود بازگردد! امّا زنجان علاوه بر چاقو، سوغاتی‏های لطیف‏تری هم دارد که در ادامه به معرّفی آن‏ها می‏پردازیم.

تیزی!

تولیدات صنعت تیزی‌سازی (!) را می‏توان این طور تقسیم‏بندی کرد: چاقوی ضامن‏دار، میوه‏خوری، باغبانی، قصّابی، سلّاخی، ساتور، انواع قلم تراش، انواع کارد شکاری، صحرایی و آشپزخانه‏ای، انواع شمشیر ذوالفقار، سامورایی، گردن‏زنی! (که البتّه جنبة دکوری داشته!)، انواع قمه، خنجر، قندشکن و قیچی.

چاروق (چارُخ)

چاروق‏دوزی از دیگر هنرهای دستی مردم باصفای زنجان است. قدمت این هنر به قرن یازدهم هجری قمری باز می‏گردد. در ایران باستان، چاروق به کفشی چرمی گفته می‏شد که بند آن به ساق پا پیچیده شود و بیشتر مورد استفادة چوپانان قرار می‏گرفت. اگرچه چاروق‏های امروزیِ بازار زنجان اغلب زنانه و روفرشی است و بیشتر جنبة تجملّاتی دارد، ولی چیزی از ارزش‏های آن کم نمی‏کند! چاروق‏های قدیمی بدون پاشنه و پشت بسته بودند، ولی امروزه به انوع مختلف شاسی بلند (!) و بدون پشت نیز دوخته می‏شوند و معمولاً کفی چرمی و رویة آن با نخ‏های ظریف، ابریشمی و سیم گلابتون رنگی آراسته شده و مناسب‏ترین سوغات برای دختران و زنان باذوق و اهل هنر فامیل خواهد بود.

گیـوه

گیوه یا صندل قدیمی‏ها!،کفشی تابستانه و از سوغاتی‏های زنجان و تعدادی دیگر از شهرهای کشورمان است؛ نوعی کفش سبک، بادوام، راحت و ارزان که با گونه های مشابهی چون تن تاک رقابت می کند! اگر چه این نوع کفش از جنس نانو نیست، ولی با جلوگیری از تعرّق زیاد پا، خاصیّت ضدّبو دارد! این کفش دست دوز است؛ کف آن از جنس چرم، لاستیک یا پارچه و رویة آن از پشم یا پنبه یا در نوع سلطنتی اش (!) ابریشمی است و با قلّاب یا جوالدوز بافته می‏شود.

ملیله کاری

ملیله کاری شاخه‏ای از فلز‏کاری است با سابقة تاریخی چندین هزار ساله و یکی از گران ترین سوغاتی‏های زنجان. ملیله کاری دارای تکنیکی بسیار ظریف و پیچیده است؛ همین قدر بدانید که شمش نقره را ذوب می کنند و با آن مفتولی ظریف درست کرده و چیزهایی می‏سازند که خیلی قشنگ است! از این هنر دستی در ساخت قلمدان، جعبه‏های نفیس، سینی، سرویس چای خوری، کاسه، بشقاب، ظروف تزیینی، تابلو، گلدان، قاب عکس، گل سینه و... استفاده می‏شود.

پِلاس(گلیم) و قالی

از دیگر سوغاتی‌های گران‏قیمت این استان می‏توان به فرش و گلیم آن اشاره کرد. اگر چه گلیم در قدیم به عنوان زیر انداز استفاده می‏شد، ولی امروزه گلیم‏های دست باف از ارزش زیادی برخوردار بوده و مانند تابلو فرش،

زینت بخش دیوار خانه‏های لوکس و بالا‏شهری است! گلیم از پشم گوسفند، شتر، بز و ابریشم بافته می‏شود و در نوع اصیل آن رنگ پشم‏ها نیز همگی گیاهی و طبیعی است.

فرش‏های ریز بافت زنجان با گره‏های ظریف و نقش‏های خلّاقانة خود از کالاهای صادراتی این استان محسوب می‏شوند. معمولاً نقشة بافت فرش‏های زنجان لچک، ترنج، ریز ماهی، شاه عبّاسی، شکارگاه و بوته ترمه با رنگ‏های مشکی و قرمز است و بدون نقشه و از حفظ (!) توسّط بافندگان بافته می‏شود.

از دیگر صنایع و سوغات زنجان می‏توان به سفال گری، تذهیب، رنگ رزی، معرّق، قلم زنی، نمد، جاجیم، منبّت، منجوق‏دوزی، گل‏دوزی، سبزی گل آقا، سبزی قاز یاقی، نان اردک، سقّز، پیاز کوهی چی دان، سبزی ماتار و انگشت پیچ (نوعی شیرینی) اشاره کرد. خلاصه اینکه اگر می خواهید به سوغات کلّ شهرهای ایران، یک جا دسترسی پیدا کنید، کافی است سری به این استان باصفا بزنید.