سرشار از عطرها و طعم¬ها
۱۳۹۴/۰۹/۰۳ تعداد بازدید: ۲۸۷۳
سرشار از عطرها و طعم ها
سرشار از عطرها و طعمها
بو و مزّه فراوانترین چیزی است که وقتی وارد بازار شمالی میشوید، به وفور نصیبتان خواهد شد. کماج، نصیری، بهاردانه، عسل کوهی، شکر قرمز، بهار نارنج، انار جنگلی، ازگیل، هفت بیجار، سیب و گردو یک طرف، غذاهای شمالی مانند مرغ و اردک و ماهی شکم پر و آش ترش، آش ماست، مربّاها و ترشیجات و شیر و دوغ و کرة محلّی یک طرف. حصیر، گلیم، جاجیم، جوراب بافی، موج بافی، نمد، سفال، کلوچه، برنج(شالی) و انواع مرکّبات از مهمترین اقلامی هستند که بهعنوان سوغاتی مازندران در این بازارها میتوان یافت. با اینکه بازارهای روز و دست فروشها، فراوانتر و در دسترستر هستند، امّا بازارهای تاریخی هم در شهرهای مازندران جایگاه خود را دارند.
***
بازار از دیرباز، پیوندی عمیق با حیات شهری داشته است. در فرهنگ اجتماعی ایرانیان، بازار و اهالی آن به عنوان بخشی از زندگی شهری شناخته می‌شوند. بازار در معماری شهری، همواره یکی از عناصر اصلی شهر است. در مازندران تا پیش از دوران معاصر، تنها چند مرکز شهری وجود داشته که از ساختارها و نهادهای شهری برخوردار بوده اند. این شهرها شامل آمل، بابل(بار فروشان)، ساری و تا حدّی بهشهر(اشرف) میشد که هر کدام به دلیل حضور یک طبقة حاکم مثل علویان، مرعشیان و صفویها از «قصبه» به «شهر» تبدیل شدهاند.
اقتصاد مازندران کاملاً به طبیعت پرنعمتش وابسته‌است. کشاورزی و تولید موادّ غذایی، رگ حیات استان است. مازندران با داشتن بالاترین رقم تولید فراورده‌های غذایی دریایی و جنگلی و صنعتی، در میان مناطق ایران و کشورهای همسایه، جایگاه بی بدیلی دارد.
آغاز رشد نهاد بازار در مازندران را - که از اقتصادی روستایی برخوردار بوده - باید از اواخر عصر زندیه دانست که تا سالهای حکومت پهلوی ادامه پیدا کرد. از دهة 40 به بعد به دلیل تحوّلات سیاسی و اقتصادی و توجّه به جاذبههای توریستی این ناحیه توسّط کارگزاران پهلوی دوم، مازندران دچار تحوّل شد.
***
آمل شهری که آن را دومین شهر کهن ایران می‌خوانند، دارای بازاری قدیمی است معروف به «پایین بازار» یا «چهارسوق»؛ بازاری با ریشة باستانی که در مرکز شهر قرار دارد. قدمت وجود بازار در آمل به روزگار ساسانیان بر می‌گردد. مغازههای این بازار با سقف سفالی شیبدار و جلو آمده به خاطر محافظت از باران و آفتاب، دارای فضاهای باز داخلی برای تشکیل بازارهای هفتگی در روزگار گذشته است.
راسته اصلی بازار قدیم آمل به همراه راسته‌های فرعی منشعب از آن(راستة عطّاران، راستة پالان دوزان، راستة نمدمالان و نوراسته) نقش مهمّی در تشکیل و تعریف محدودة بافت ایفا می‌کنند. راستة اصلی دقیقاً و بلافاصله بعد از پل دوازده چشمه(جنوب شرقی بافت) آغاز و به صورت قطری و طولی در بافت حرکت کرده و تا نزدیکیهای مرکز اصلی کاشی محلّه(مسجد حاج علی کوچک) ادامه مییابد.
***
شهر بابل در عصر قاجار شهر عمده و مرکز بازرگانی مازندران بوده است. این شهر 31 کاروانسرا برای تجّار و 13 کاروانسرا برای کاروانها داشت. بازار این شهر تا پیش از انقلاب مشروطه، 400 باب دکّان داشته است. بازار بارفروشان(پنج شنبه بازار) در محلّة حصیرفروشان که مرکز مهم فروش حصیر بود، قرار داشت. بازار دیگری نیز در محلّه چهار سوق به همین نام وجود داشت که پیشینة آن به عصر صفویه می‌رسید که بیانگر مناسب بودن شرایط اقتصادی و رونق داد و ستد است.
امروزه هم بابل، یکی از بزرگترین و مهمترین شهرهای استان مازندران است و در بازارهای آن، همه جور کالایی یافت میشود.
***
بهشهر در ابتدا یکی از روستاهای حائز اهمیّت منطقه بود و با نامهای نامیه، کبود جامه، تمیشه، قره طغان و پنج هزاره شناخته میشد، امّا از آنجا که مادر شاه عبّاس، اهل همین روستا بود، شاه عبّاس با مسافرت به زادگاه مادرش، این روستا را اقامتگاه تابستانی خود ساخت و نام آن را به «اشرف‌البلاد»، یعنی بهترین و شریف‌ترین شهرها، تغییر داد.
انار شیرین، ترش، نارنگی، زیتون، پرتقال، برنج، دانه‌های روغنی آفتابگردان و کلزای بهشهر معروف بوده و هست. بهشهر از مراکز تولید تخمه، روغن نباتی و صابون در ایران است.
***
ساری، بزرگترین شهر استان و مرکز آن است. بازارهای شیک و بزرگ این شهر، مشتریهای فراوانی دارد. بازار «ترکمن» هم یکی از بازارهای تاریخی این شهر است که در خیابان «ملامجدالدّین» ساری قرار دارد. علاوه بر خرید و فروش پوشاک، این بازارچه از جاذبههای گردشگری شهر هم به حساب میآید.
ساری بازارهای هفتگی(روزبازار) هم دارد. از شنبه تا پنجشنبه در نقاط مختلف ساری، روز بازارهایی برگزار میشود که سابقهای 20 ساله دارند.
روز بازارهای رنگارنگ و پرسروصدا
روز بازار، بازاری محلّی است که تازه بودن کالا، شرط اوّل خرید و فروش در آن است. مثل همة بازارهای شمال کشور، ماهی فروشی پای ثابت روز بازارهای مازندران است. این بازارهای ادواری که معمولاًَ در یک روز خاص در هفته و در دو سوی یک راه پرتردّد یا در میدان و اطراف امامزاده‌ها برپا می‌شوند، فاقد فضای ساخته شده بوده و در بعضی موارد صرفاً دارای سایبانهایی با مصالح سبک هستند تا کالاها از تابش آفتاب و ریزش باران محفوظ بمانند. در روز بازارهای شمال میشود محصولاتی را دید که در بازار دیگر شهرها دیده نمی‌شود؛ مثل غازهای اهلی و بوقلمونهای سرقرمز و ماهیهای خشک شده.
مهمترین روز بازارهاى مازندران که حالا دیگر برای خودشان، مشتریهای پر و پا قرص دارند، اینها هستند: شنبه بازار خرّم‌آباد از توابع تنکابن،یکشنبه بازار کیاکلا از توابع قائم‌شهر، دوشنبه بازار تنکابن، سه‌شنبه بازار آمل و نوشهر، چهارشنبه بازار قائم شهر و نشتارود، پنج شنبه بازار گلیا بندپی و بهنمیر و کلاردشت و جمعه بازار جویبار و امیرکلا از توابع بابل.
در این میان، بازار روز نوشهر به خاطر شرایط خاصّ بنای آن و همچنین بازار ماهی فروشان، آن هم به خاطر فروش ماهی به سبک چوب زدن، بسیار دیدنی است.
در گشت و گذار شمالی، میشود سری هم به این روزبازارها زد؛ از محصولات متنوّعش خرید و حتّی سوغات آورد.