وجب به وجب خطّة شمال خود زیارتگاهی است برای اهالی دل. در این میان بزرگانی در جایی از این خاک سر بر آوردند، درخت فرهنگ ایران را آبیاری کردند و وقتی دوباره به خاک بازگشتند، تبرّک خاصّی به آن بخشیدند.

کیست که نداند پدر شعر نو فارسی زادۀ یوش از توابع نور مازندران است. امّا این یوش دقیقاً کجاست؟ نمی­دانم از کدام سمت می­روید؛ از جادّة هراز و آمل یا از جادّۀ چالوس؛ شاید هم از نور و رویان. در هر حال از هر سه می­توانید به شهر بلده و روستای یوش برسید. در جادّة هراز و در چهل کیلومتری آمل از دو راهی به سمت پل زنگوله بروید و یا در جادّة چالوس در حدود تونل کندوان به سوی همین پل بپیچید تا به یوش برسید. از نور و رویان هم جادّه­ای کوهستانی هست که به این روستا می­رسد. هر سه مسیر زیباست و سرشار از لطافت و سرسبزی؛ منظره­ای از کوه­های سربه فلک کشیدة البرز و درختان بی پایان جنگلی که می­توان هنگام غروب سیاهی گرفتن سایه­ها در شاخه­های تلاجن را دید. این جادّۀ فرعی پر است از پیچ و خم و فراز و نشیب. حدود50 کیلومتر از هر طرف که بروید، به یوش باستانی می­رسید.

خانه­ها و کوچه باغ­های یوش صفحاتی زیبا از تاریخ این سرزمین هستند. شاید خانه­ها مانند خانة نیما به پیش از قاجار باز نگردند، امّا شواهدی هست که قدمت روستا را به عهد ساسانی می­رساند. قلعۀ تقریباً 1000 ساله­ای در ده کیلومتری یوش هست که تا زمان صفویه مسکونی بود، امّا حالا تنها خرابه­هایش باقی مانده است. نام­های خانوادگی اهالی به پادشاهان باستانی و میانی می­رسند. طایفه­های اسفندیاری، جمشیدی، کریمی و داوودی ساکنان اصلی این روستا هستند. اغلب میانسالان در روستا مانده­اند. همان­ها می­گویند طایفۀ اسفندیاری که نیما نیز از آنان است، 800 سال بر این منطقه حکومت می­کردند تا اینکه مغولان بر آن­ها چیره شدند.

خانة نیما چشم و چراغ روستاست؛ یک بنای نسبتاً بزرگ در کوچه­ای سنگفرش شده و شیب­دار، متمایز از خانه‌های اطرافش  در ضلع شمال غربی روستا؛ ساختمانی که سال 1172 خورشیدی، یعنی اوایل عهد قاجار ساخته شد و در حال حاضر دارای سه ورودی، شاه‌نشین و اتاق‌های تابستانی و زمستانی سه‌دری و شش‌دری است با آفتابگیرهای مشبّک (اُرسی). بیشتر مصالح، چوب و گل و خشت است. روبنای داخلی خانه با گچبری‌هایی سفیدرنگ تزیین شده اند. یک حیاط نیز در مرکز آن قرار دارد که سه سنگ قبر نیما، خواهرش (بهجت الزّمان) و گردآوراندۀ دستنویس­های او، سیروس طاهباز در آن قرار دارد.

اتاق­های خانه هم به موزه­ای برای نگهداری آثار باقی مانده از نیما مانند کتاب­ها، دستنوشته ها و عکس­های او اختصاص داده شده است. وقتی میان اتاق­ها حرکت کنی، تا حدودی دستت می­آید که علی اسفندیاری چطور نیما یوشیج شد.

علی اسفندیاری فرزند یکی از خاندان­های سرشناس این منطقه در 21 آبان ماه سال 1274 در همین خانه دیده به جهان گشود و تا 12 سالگی در آن زندگی کرد و از آن پس راهی تهران شد؛ درس خواند و درس داد. او بنیاد تحوّلی را نهاد که آرزوی مولانا بود:

قافیه و مغلطه را، گو هم سیلاب ببر                                            پوست بود، پوست بود، درخور مغز شعرا

نیما یوشیج سبکی نو را به ادبیّات فارسی وارد کرد و آغازگر شعر نو فارسی شد. حال و هوای یوش همیشه در سرش بود و این در لابه­لای اشعارش حس می­شود. نیما با یاد یوش زیست و در اتّفاقات سیاسی­اش شریک بود. در آخر هم با اینکه در سپیده دم سرد روز 13 دی ماه 1338 دیده از جهان فرو بست و در تهران به خاک سپرده شد، امّا بنا به وصیّتش، سال­ها بعد پیکرش را به یوش بازگرداندند. پس از بازسازی این خانه در سال 1372، نیما به زادگاهش بازگشت. آمد تا به داروگ نزدیک باشد و چشم به راه خبر باران بنشیند. شباهنگام هم که به سراغش بروید، او چشم به راهتان است.